Podsumowanie prac zespołu Bezpieczeństwo Narodowe. Członkowie: dr Piotr Łukasiewicz – koordynator, dr hab. Daniel Boćkowski, Filip Bryjka, dr Piotr Łubiński, dr Kacper Rękawek.
PRZYJĘTE DEFINICJE
Dezinformacja – zorganizowane rozpowszechnianie fałszywych informacji w mediach sponsorowanych przez państwo-agresora w celu wpłynięcia na społeczeństwa z zamiarem destabilizacji instytucji państwa-celu i tym samym podważenia jego suwerenności oraz bezpieczeństwa narodowego. Istotą wojny informacyjnej jest doprowadzenie do utraty zaufania obywateli do państwa, że wykona wobec nich swoją najważniejszą funkcję: zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego.
Celami działań dezinformacyjnych są:
- Procesy wyborcze
- Instytucje zaufania publicznego
- Osobistości życia publicznego
- Personel wojskowy, instytucji i służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo
- Organizacje społeczne (proobronne, międzynarodowe, eksperckie)
- Organizacje międzynarodowe
Instytucjami atakującymi dezinformacją są:
- Media państwowe i prywatne (uzależnione od państwa atakującego)
- Służby specjalne
- Organizacje i firmy prywatne sponsorowane przez państwo atakujące
Ataki z użyciem dezinformacji prowadzone są często równolegle z fizycznymi lub cybernetycznymi operacjami służb specjalnych państwa atakującego: napaściami fizycznymi na infrastrukturę, atakami cybernetycznymi na sieci państwa zaatakowanego, prowadzącymi do fizycznych uszkodzeń, naruszeniami przestrzeni powietrznej lub granic państwa z użyciem środków wojskowych albo aktorów zewnętrznych (migranci, organizacje przestępcze, grupy terrorystyczne lub ekstremistyczne).
PRZEBIEG PRAC
Uczestnicy grupy roboczej skupili się w pierwszym kroku na określeniu, czym jest i jak na bezpieczeństwo narodowe (bezpieczeństwo państwa) wpływa dezinformacja. Wyszli od założenia konieczności redefinicji bezpieczeństwa narodowego, które w obliczu zagrożeń dezinformacyjnych przestaje być wyłącznie stanem bezpieczeństwa narodowego, czyli stwierdzenia, że w danym miejscu i czasie państwo zachowuje swoją suwerenność. Zaproponowali traktowanie bezpieczeństwa narodowego jako procesu utrzymywania odporności państwa, w ramach którego każdy obywatel lub mieszkaniec staje się elementem obrony suwerenności przed dezinformacją („obywatel może stać się żołnierzem wykrywającym i zwalczającym dezinformację”). Obywatele oraz instytucje państwa w takim ujęciu starają się budować i osiągnąć stan nasycenia odporności w walce z dezinformacją. Jej powszechność oraz przenikliwość (obecność publiczna) muszą spotkać się z reakcją na każdym poziomie społecznym, jeśli zadanie obrony suwerenności państwa ma zostać spełnione.
Zespół uznał, że zadania przeciwdezinformacyjne muszą odbywać się w trzech obszarach:
- Zwalczanie zagrożeń dla ochrony informacji niejawnych.
- Zwalczanie zagrożeń wynikających z podważania roli i zadań instytucji państwa przez ośrodki dezinformacyjne.
- Nabywanie przez państwo zdolności ofensywnych (krajowych, zagranicznych) w przeciwdziałaniu dezinformacji, ale również zdolności do prowadzenia walki informacyjnej (np. budowanie kontrnarracji).
Rozpoczynając pracę zespół uznał, że nie będzie zajmował się dezinformacją wewnętrzną, wypływającą z mediów publicznych lub prywatnych, która często w Polsce staje się narzędziem walki politycznej oraz budowania wizerunku rządu albo ośrodków opozycyjnych. Taka dezinformacja – choć niewątpliwie groźna dla funkcjonowania państwa – traktowana jest często jako propaganda partyjna lub jako tolerowany środek prowadzenia walki politycznej. Jest stosunkowo łatwa do odróżnienia od wpływów zewnętrznych, a jej zwalczanie zbyt mocno przypomina stawianie się po określonej stronie sporu politycznego, czego zespół przeciwdziałania dezinformacji w ramach Forum Przeciwdziałania Dezinformacji starał się uniknąć.
ANALIZA PRZYPADKÓW
Zespół dokonał analizy przypadków dezinformacji i obcych, szkodliwych wpływów informacyjnych w Polsce i państwach NATO oraz Unii Europejskiej. Na jej podstawie sformułował kilka postulatów i rekomendacji.
- Uciekinierzy z Białorusi – zjawisku sprowokowanej przez władze białoruskie ucieczki mieszkańców Bliskiego Wschodu do Europy towarzyszyła operacja dezinformacyjna, pokazująca w złym świetle działania państw Europy środkowej.
- Incydent w Przewodowe – przedstawiany był w przestrzeni internetowej jako sprowokowany przez Ukrainę, czemu towarzyszyło natężenie dezinformacji w postaci #StopUkrainizacjiPolski
- Mobilizacja rekrutów – na poziomach lokalnych dezinformacja powodowała zwiększony niepokój społeczny przed skutkami mobilizacji, przedstawianej jako wejście Polski do działań wojennych w Ukrainie
- Wywiady i artykuły fałszywych „generałów” – uderzające w sojusz NATO i Unię Europejską wywiady z prawdziwymi lub fikcyjnymi generałami WP, mające na celu dezawuowanie sojuszu i wartości Art. 5. NATO
- Działalność „guru internetowych”, tzw. geopolityków, podważających zasadę sojuszniczej kolektywnej obrony NATO, przemycających antyukraińską, antynatowską lub antyunijną propagandę do przestrzeni publicznej.
PODSUMOWANIE
Zespół omówił przypadki wpływu dezinformacji na suwerenność państwa polskiego i zarekomendował główne kierunki przeciwdziałania temu szkodliwemu dla bezpieczeństwa narodowego procesowi, sterowanemu głównie przez aktorów zewnętrznych. Przeciwdziałanie dezinformacji powinno być inspirowane i wspierane przez państwo, ale ze względu na społeczny wymiar tego zagrożenia, przeciwdziałanie zawsze powinno przebiegać w partnerstwie instytucji i służb państwa ze społeczeństwem obywatelskim, organizacjami społecznymi i mediami.
Za najważniejsze Zespół uznał powołanie w ramach struktur administracyjnych państwa wyspecjalizowanej w przeciwdziałaniu i zwalczaniu dezinformacji hierarchii, w której najważniejszym elementem byłyby osoby organizujące taką działalność na szczeblu samorządowym. Walka informacyjna najtrudniejsza jest na poziomie kontaktu z narażonymi na dezinformację społecznościami lokalnymi, mediami i liderami opinii publicznej. Dlatego szczególnie tym niskim szczeblom należy poświęcić najwięcej uwagi w szkoleniu, organizacji i utrzymywaniu ich gotowości do zwalczania dezinformacji.
Zespół docenił wysiłek pozostałych uczestników konferencji pracujących w podzespołach: edukacyjnym, prawnym, przestrzeni informacyjnej i pozostałych. Choć bezpieczeństwo narodowe stanowi niejako najwyższy poziom rozważań, jako rzecz egzystencjalnie ważna i wspólna dla wszystkich obywateli i mieszkańców Polski, to rekomendacje wypracowane w innych zespołach składają się na całościowy obraz walki z dezinformacją i ochroną bezpieczeństwa narodowego. Powinny być wdrażane z myślą, że służą również temu wysokiemu celowi. Dezinformacja pozostanie „bronią pierwszego wyboru” państw i organizacji przeciwko Polsce, jej sojusznikom oraz strukturom międzynarodowym, w których Polska bierze udział. To metoda tania, skuteczna w dłuższej perspektywie i trudna do przypisania konkretnym aktorom. Przeciwdziałanie jej polegać będzie w większości przypadków na próbach ograniczania jej zasięgu i prostowania nieprawdziwych informacji, krążących w przestrzeni publicznej. Państwo zachowuje największy wpływ na mobilizację społeczną obywateli oraz procesy budowania odporności społecznej na dezinformację. Cel ten – ochrona przed dezinformacją – może jednak zostać spełniony wyłącznie w porozumieniu i zgodzie z innymi, niepaństwowymi podmiotami społecznymi.